Solunum anatomisi, solunum yolları ve akciğerlerden meydana gelmektedir. Solunum yolları ise burun boşlukları, farenks (boğaz), trakea (soluk borusu), bronşlar, bronşiyoller ve alveoller gibi çeşitli yapı ve organları içerir. Solunum yollarının her bir bölümü, havanın akciğerlere taşınmasında ve burada gaz değişiminin gerçekleşmesinde önemli bir rol oynar.

Burun, havanın vücuda ilk giriş yaptığı bölümdür. Burun boşlukları, mukoz bir membran ile kaplıdır ve içerisinde konka adı verilen üç çıkıntı yer alır. Burun mukozası, kan damarları bakımından zengindir ve üzerinde küçük tüyler bulunur. Vücuda giren hava bu yollardan geçerken, kan damarlarının sağladığı ısı ve nem ile ısınır ve nemlenir. Ayrıca, hava içerisindeki yabancı maddeler bu küçük tüyler tarafından tutulur. Bu nedenle burun yoluyla soluk alınması, ağız yoluyla alınmasından daha faydalıdır.

Farenks, burun boşluğu ve ağzın arkasında, özefagus (yemek borusu) ve trakeanın (soluk borusu) üzerinde bulunan bir kısımdır. Boğaz üç kısımdan meydana gelir:

Farenks, solunum ve sindirim sistemlerinin kesiştiği bir bölgedir ve hava ile besinlerin doğru yöne yönlendirilmesinde kritik bir rol oynar.

Larenks, trakeanın üstünde ve farenksin altında bulunur. Üzerinde ses telleri bulunan bu kısmın önemli bir görevi, ses üretimidir. Ses telleri arasındaki boşluğa glottis denir. Glottisin üstünde ve dilin arkasında, epiglotis adı verilen yaprak şeklinde bir çıkıntı bulunur. Epiglotis, yutma esnasında glottisi kapar ve yiyeceklerin trakeaya girmesini önler. Larenks mukozası, küçük tüylerle kaplıdır. Bu tüyler, soluk alırken giren toz ve yabancı maddeleri süzer. Öksürme ve aksırma gibi reflekslerle bu yabancı maddeler dışarı atılır.

Trakea, larenksten sonra gelen soluk yolunun bir parçasıdır. Dördüncü ve beşinci torasik vertebra hizasında, sol ve sağ ana bronşlara ayrılır. Bu ayrılma yerine bifurkasyon trakea denir. Bifurkasyon yerinde iki ana bronşu birbirinden ayıran çıkıntıya karina adı verilir. Trakeanın ön yüzünde C harfi şeklinde kıkırdaklar, arka yüzünde ise fibroelastik bağ dokusu ve kaslar bulunur. Kıkırdaklar trakeayı sürekli olarak açık tutarken, arka yüzün yapısı özefagusun lokma yutarken genişlemesini kolaylaştırır. Trakea ve büyük bronşların duvarlarında titrek tüylerle kaplı epitel hücreleri ve goblet hücreleri yer alır. Bu tüyler dalgalanma hareketleri yapar ve goblet hücreleri mukus salgılar. Soluk alındığında, soluk yoluna giren yabancı maddeler aşağıdan yukarıya doğru hareket ederek dışarı çıkar.

Bronşlar, soluk borusunun iki ana dala ayrılarak akciğerlere giren kısmıdır. Akciğerin bu giriş kısmına hilus denir. Akciğerin sinirleri ve damarları da buradan girer ve çıkar. Sağ ana bronş dikeye yakın, sol ana bronş ise yataya yakın bir eğimle akciğerlere girer. Bunun haricinde, sağ ana bronş sol ana bronşa nazaran daha kısa ve kalındır. Bu nedenle soluk ile giren yabancı maddelerin ve mikroorganizmaların sağ ana bronşa girme olasılığı daha fazladır.

Göğüs boşluğunda bulunan sağ ve sol akciğerlerin arasındaki boşluğa mediasten denir ve burada kalp ile akciğerlere giren ve çıkan damarlar yer alır. Sağ akciğer, altında bulunan karaciğerin yukarı doğru itmesi sebebiyle sol akciğere göre daha yukarıda yer alır. Sol akciğer ise kalbin baskısı sebebiyle sağ akciğere nazaran daha küçüktür. Akciğere giren ana bronşlar, birden fazla dala ayrılarak ağaç görüntüsü oluşturur.

Akciğerler, gaz değişiminin gerçekleştiği alveoller adı verilen küçük hava keseciklerinden oluşur. Alveoller, oksijenin kana geçmesini ve karbondioksitin kandan dışarı atılmasını sağlar. Solunum sistemi, vücudun ihtiyaç duyduğu oksijeni sağlamak ve karbondioksiti uzaklaştırmak için karmaşık ve hassas bir mekanizmayı içerir.

Bu nedenle, solunum yollarının sağlığı, genel vücut sağlığı için son derece önemlidir. Sigara içmek, hava kirliliği ve enfeksiyonlar gibi faktörler solunum yollarına zarar verebilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Solunum yollarının sağlığını korumak, temiz hava solumak ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları edinmekle mümkündür.